Adam Bogusz – Barwy i rytmy śląska

Przygotowana przez śląskich fotografików Annę Chojnacką i Adama Bogusza obszerna książka (ponad 350 stron!) z pewnością jest jednym z bardziej ambitnych i ciekawszych pod względem fotograficznym albumów krajoznawczych wydanych po wojnie. Wynika to nie tylko z wysokiego poziomu materiału fotograficznego, ale także z dalekiego od sztampy przedstawienia krajobrazu społecznego i architektonicznego Śląska. Został on tu ukazany w tematycznych odsłonach. Dwanaście rozdziałów obejmuje swoim zakresem zarówno naturalny krajobraz, jeziora, rzeki zielonego Śląska, jak i metropolitalne nowe Katowice, aż po „człowieka i jego kopalnie”. Całość wieńczy „roztańczony Śląsk”, który jest efektowną fotograficzną impresją z występów słynnego w owym czasie zespołu pieśni i tańca Śląsk. Autorom udało się uniknąć koncentracji na politycznie i ekonomicznie kluczowej dla regionu pracy górników, przenosząc ciężar na zwyczajność, codzienność i różnorodność Śląska.

Fotografie Bogusza i Chojnackiej urzekają stylistyczną rozpiętością. Są tu zarówno portrety jak i fascynacja fotografią ojczystą czy tradycją śląskiej fotografii przemysłowej. W licznych zbliżeniach widać wpływy Nowej Rzeczowości, ale największe wrażenie budzi nieczęsto obecna w peerelowskch albumach krajoznawczych fotografia ulicy, reporterskie kadry życia i dnia codziennego miasta. Szczególnie atrakcyjnie prezentują się obrazy metropolitalnego blichtru aglomeracji śląskiej epoki dojrzałego PRL-u. Kawiarnie, dansingi, neony. Znakomita jest rozkładówka ze zdjęciami zatłoczonego peronu i pasażerów wsiadających do podmiejskich pociągów, która przywodzi na myśl fotograficzne obrazy nie tyle z socjalistycznej Polski co z odległego Tokio. Mając świadomość, że Polska – pomimo propagandowych deklaracji władz – nigdy nie stała się drugą Japonią tym bardziej należy docenić Barwy i rytmy Śląska za niewymuszone i niepozowane zdjęcia wykonane ze swobodą nietypową dla oficjalnych publikacji z czasów PRL-u. Być może kluczowe znaczenie ma tu fakt, że fotograficzny duet autorów pochodzi ze Śląska. Bogusz i Chojnacka mają świetne rozpoznanie terenu i znajomość realiów, a sposób ich pracy – sądząc po efektach – przypomina znaną z socjologii obserwację uczestniczącą. Pod względem artystycznym z kolei niewiele ich dzieli od małego realizmu.

Oczywiście, znajdziemy tu również nieuniknioną domieszkę socjalistycznej propagandy. Przeciwwagę ulicznych i kawiarnianych scen stanowią rozdziały poświęcone lokalnemu przemysłowi, pracy hutników i górników. Z kolei typowo krajobrazowe kadry, w tym widoki zamkowych ruin w Jurze, dopełniają poprawnej dydaktycznie narracji. Oto idealna harmonia socmodernistycznego uniwersum: człowiek, jego praca i wypoczynek, nowoczesna sceneria miejska i historycznie uwarunkowane piękno pejzażu.

Album wydany został przez warszawskie wydawnictwo Arkady, specjalizujące się w publikacjach artystycznych i szczególnie dbające o formę – tak fotograficzną jak i graficzno-edytorską – swoich książek. Barwy i rytmy Śląska, w zbliżonym do kwadratu formacie, nawiązują edytorskim kształtem do wydawanych przez Arkady albumów z serii Krajobraz i architektura poświęconych wybranym polskim miastom i opracowywanych fotograficznie przez czołowych polskich dokumentalistów, m.in. Edmunda Kupieckiego czy Stefana Arczyńskiego. Autorem opracowania graficznego tomu jest sam Józef Mroszczak, wybitny projektant graficzny, jeden z współtwórców tzw. polskiej szkoły plakatu. W książce dominuje fotografia czarno-biała – w charakterystycznych, nasyconych rotograwiurowych tonach – ale urozmaicenie stanowi dziesięć kolorowych planszy, które w dosłowny sposób legitymizują tytuł publikacji. W ten sposób barwy oraz rytmy czerni i bieli dodatkowo podkreślają specyficzną dialektykę pracy i odpoczynku, architektury i przyrody, ludzi i maszyn…

fotografie: Adam Bogusz, Anna Chojnacka

tekst: Cezary Leżeński

opracowanie graficzne: Józef Mroszczak   źródło opisu: http://polishphotobook.tumblr.com/post/13191601523…(?) źródło okładki: http://polishphotobook.tumblr.com/post/13191601523…»