Andrzej Płauszewski – a.r. Mit urzeczywistniony, dzieje i kolekcja

„Nie każdemu wiadomo, że ów «śmietnik fabryczny»-Łódź, miasto wyprane doszczętnie z wszelkiego piękna-o klimacie duchowym pozbawionym na pozór jakichś wyższych aspiracji kulturalnych-posiada nader ciekawą i stosunkowo bogatą kolekcję sztuki nowoczesnej. W miejskim muzeum historii i sztuki im. J. i K. Bartoszewiczów w Łodzi – oddano na ten cel w r. 1931 kilka sporych sal, gdzie dzięki zapobiegliwości inicjatora tego przedsięwzięcia, art. malarza Władysława Strzemińskiego i jego żony p. Kobro-Strzemińskiej, przy pomocy pp.J. Brzękowskiego i H. Stażewskiego – powstało w krótkim czasie dzieło, którego dzisiaj winna pozazdrościć Łodzi nasza hyperkulturalna Warszawa.”
Tak rozpoczął swój artykuł w 1933 r. Konrad Winkler. W pewnej mierze słowa te zachowały aktualność i dziś, po czterdziestu pięciu latach. Mało jest bowiem znany poza kręgiem specjalistów fakt, że dzisiejszemu działowi sztuki nowoczesnej w Muzeum Sztuki w Łodzi początek dała Międzynarodowa Kolekcja Sztuki Nowoczesnej utworzona przez grupę „a.r.”. Mało również znane są dzieje samej grupy i jej działalność. Pierwsze sygnały naukowego zainteresowania wyszły z kręgu historyków sztuki. Zasługą Z. Baranowicz, A. Łabędzkiej i A. Turowskiego jest odkrycie zasadniczego bloku materiałów korespondencyjnych, pozwalających na odtworzenie i prześledzenie dziejów grupy. Obszerny katalog oraz materiały sesji naukowej, wydane przez Muzeum Sztuki w Łodzi w 1971 r. z okazji 40-lecia Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej pod redakcją i z inicjatywy dyrektora Muzeum Ryszarda Stanisławskiego, są, jak do tej pory, najpełniejszą popularyzacją dotychczasowej wiedzy o grupie.
Nie tylko wszakże dla historyków sztuki grupa „a.r.” jest interesująca. Stanowiła bowiem zjawisko niecodzienne w historii form życia kulturalnego w 20-leciu międzywojennym, łącząc programowo w swych szeregach plastyków i poetów, i dlatego zasługuje również na uwagę historyków literatury i badaczy życia kulturalnego. Działalnością swą związana z Łodzią, na okres kilku lat uczyniła z niej jeden z najważniejszych w Europie ośrodków walki o nową sztukę. To właśnie owo „miasto wyprane doszczętnie z wszelkiego piękna” stało się głównym w Polsce i znanym za granicą ośrodkiem myśli awangardowej.