Benon Miśkiewicz – Wojsko polskie w XX wieku

Rzut oka na dzieje wojenne Polski wskazuje, że przeplatają się w nich okresy świetności z czasami upadku. Temu ostatniemu towarzyszyły zwykle różne wewnętrzne sprzeczności, konflikty interesów dynastycznych czy politycznych, w końcu odmienne orientacje polityczno-ideologiczne, a także nieefektywna polityka zagraniczna. Państwo polskie rodziło się w ogniu walk zjednoczeniowych plemion słowiańskich pod berłem władców Polan. Pomyślnie budowało, rozbudowywało, a następnie broniło swego stanu posiadania. Było zwartym organizmem państwowym, dysponującym liczną, dobrze wyszkoloną armią, uznaną siłą w Europie. Już w połowie XII wieku rozpadło się na dzielnice, uległo osłabieniu i rozkładowi pod wpływem waśni wewnętrznych. Rywalizacja pomiędzy książętami dzielnicowymi o władzę senioralną oraz sprzeczności interesów gospodarczych i politycznych rozbiły jedność państwa i poddały je ingerencji obcej. Narastał okres słabości Polski, nękanej najazdami sąsiadów. Ponowne odzyskanie znaczenia i potęgi w XIV wieku było wynikiem zjednoczenia ziem polskich i osiągniętego porozumienia pomiędzy władcą a możnowładztwem, przy dominującym wpływie rycerstwa. Silna władza królewska prowadziła do gospodarczo-militarnego wzmocnienia państwa i licznych jego sukcesów wojennych. Czasy XV do połowy XVII wieku to okres świetności Rzeczypospolitej, choć nie pozbawiony licznych sprzeczności wewnętrznych, głównie pomiędzy królem a szlachtą. Podstawą sporów było uchwalanie podatków na cele państwowe, głównie wojsko, na prowadzenie rozlicznych wojen.