Eric Voegelin – Lud Boży

„Ośrodek Myśli Politycznej prezentuje książkę, której temat wykracza poza krąg zagadnień zaliczanych na ogół do dziedziny filozofii polityki. Przedmiotem badań Voegelina nie jest bowiem prawno-polityczna organizacja władzy, nie są nim także etyczne podstawy politycznego ładu. Studium Voegelina sięga w głąb zjawisk politycznych, by dotrzeć do uniwersalnej formy życia duchowego, stanowiącej najgłębsze podłoże masowych, ideologicznych ruchów rewolucyjnych dwudziestego wieku. (…) U podstaw szerokiego rozumienia nauki, która w poszukiwaniu wyjaśnienia zjawisk politycznych dociera do sfery sacrum, spoczywa integralna wizja osoby ludzkiej. Człowiek żyje w społeczeństwie politycznym we wszystkich wymiarach własnej egzystencji: cielesnym, duchowym i religijnym. Polityki nie można zatem rozpatrywać wyłącznie jako sfery profanum, w oderwaniu od religijnych przeżyć i religijnych symboli. (…) Swą nową próbę interpretacji masowych ruchów rewolucyjnych zaliczył – obok prac Hansa Urs von Balthasara, Alberta Camusa, Henri de Lubaca i Jacoba Taubesa – do nurtu odrodzonej nauki, która wychodząc poza powierzchowne podobieństwa, dociera do sedna problemu. Odrodzona nauka oferuje interpretację współczesnych zjawisk politycznych w ramach szerzej zakrojonego projektu odnalezienia wspólnego mianownika nowożytności. Centralnym pojęciem tej nowej analizy jest gnoza. Voegelin definiuje nowożytność jako rozwój gnostycyzmu – elementu obcego zachodniej kulturze, który stopniowo przenika do cywilizacji śródziemnomorskiej i wypiera tradycję opartą na filozofii Greków i religii chrześcijan. Dwudziesty wiek stanowi kulminacyjny etap tego procesu, a współczesne masowe ruchy ideologiczne są świadectwem, iż gnostyczna wizja człowieka i świata uzyskała ogromną przewagę nad samoświadomością społeczeństw, leżącą u podstaw zachodniej cywilizacji. (…) Gnostycyzm oznacza w praktyce totalną rewolucję, zmierzającą do zagłady cywilizacji. Faszystowskie i komunistyczne rewolucje dwudziestego wieku są najbardziej spektakularnym przykładem katastrofalnych konsekwencji gnostycyzmu. Zauważmy, że interpretacja ideologii jako gnozy i cywilizacyjnie destrukcyjnej rewolucji jako praktycznej konsekwencji gnostyckiej wizji rzeczywistości rodzi pytanie o to, gdzie, kiedy i w jaki sposób dokonało się przełożenie gnostyckiego doświadczenia na praktykę życia politycznego. Gnostycyzm oznacza wszak ucieczkę od świata, deprecjację doczesnej egzystencji. Czy można pogodzić gnostyczną pogardę dla doczesnej rzeczywistości z politycznym aktywizmem? Problemy tego rodzaju wykraczają poza systematyczną analizę form życia duchowego; ich rozwiązanie wymaga historycznych badań nad rozwojem gnostycyzmu. Badaniom tym poświęcona jest niniejsza książka”

Monika Umińska „Słowo od tłumacza”   źródło opisu: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak i Ośrodek Myśli Politycznej, 1994 źródło okładki: Zdjęcie autorskie