Heinrich Hoffmann – Staś Straszydło. Złota różdżka, czyli bajki dla niegrzecznych dzieci. Czytajcie dzieci, uczcie się, jak to niegrzecznym bywa źle.

Staś Straszydło [w niem. oryginale Struwwelpeter] jest tytułową postacią książki dla dzieci frankfurckiego lekarza dr Heinricha Hoffmanna. Książka ta jest jedną z najpopularniejszych niemieckich książek dla dzieci.

W roku 1844 lekarz Heinrich Hoffmann szukał książki z obrazkami jako prezentu gwiazdkowego dla swojego wówczas trzyletniego syna Carla. Nie znalazł jednak nic, co wydawało mu się odpowiednie dla dziecka w tym wieku. Postanowił więc napisać i zilustrować taką książkę sam. Książka podobała się bardzo znajomym autora i została opublikowana u zaprzyjaźnionego wydawcy w roku 1845, wówczas pod tytułem „Drollige Geschichten und lustige Bilder für Kinder von 3-6 Jahren“, a od roku 1847 wyłącznie pod tytułem „Struwwelpeter“.

Pierwsze polskie tłumaczenie ukazało się na początku XX w. w wydawnictwie Wolffa w Petersburgu (bez daty wydania, bez nazwisk autora, tłumacza i ilustratora) pod tytułem „Staś Straszydło. Złota różdżka, czyli bajki dla niegrzecznych dzieci. Czytajcie dzieci, uczcie się, jak to niegrzecznym bywa źle“. Tekst drugiego polskiego wydania (Księgarnia Perzyński, Niklewicz i S-ka, Warszawa 1922) przetłumaczył Wacław Nowakowski, ilustrował Bogdan Nowakowski. W tytule nie ma fragmentu podtytułu „czyli bajki dla niegrzecznych dzieci“. Następne wydania pochodzą z roku 1987 i 1993.

Heinrich Hoffmann opowiada bajki o dzieciach, które są niegrzeczne, nie słuchają rodziców i za to spotyka je straszna kara: tak więc „zły Józio“ [der bitterböse Friedrich], który znęca się nad zwierzętami, zostaje odpowiednio ukarany („Piesek Józia łap za nogę, | ‘Masz za moje, teraz skacz!’ | Krew prysnęła, Józio w płacz.“); Kasia [Paulinchen] „zgorzała cała“, bo bawiła się zapałkami; chłopcy, którzy wyśmiewają się z Murzyna, zostają wrzuceni do kałamarza „potężnej miary“ i „czarniejsi są od niego“; krawiec ucina Juleczkowi [Konrad] duże palce, które chłopiec po kryjomu ssał; Michał [Suppen-Kasper], „który nie chciał jeść zupy“, umarł z głodu; ojciec zbił „Pawełka wiercipiętę“ [Zappel-Philipp] dyscypliną, bo chłopiec bujał się na krześle tak długo, aż ściągnął obrus wraz z obiadem ze stołu i upadł; „Jędruś gap“ [Hanns Guck-in-die-Luft] wpadł do rzeki, bo zamiast patrzeć na drogę gapił się w niebo; „Grześ [der fliegende Robert] z parasolem leci nad polem“ i „w górze znika“, ponieważ podczas burzy wychodzi z domu wbrew mamie.

Historia tytułowa jest najkrótsza. Staś [Struwwelpeter] przez rok nie pozwala sobie obciąć paznokci i ostrzyc włosów. Martwi tym swoich rodziców, a ulicznicy krzyczą na jego widok: „Staś niegrzeczny! Staś straszydło!“.

Do dzisiaj książka Hoffmanna ukazała się w 540 wydaniach (także w alfabecie Braille’a), została przetłumaczona na bardzo wiele języków (m. in. chiński, japoński, łacina, jidysz; na angielski przetłumaczył ją Mark Twain), sfilmowana i nagrana jako książka mówiona.

Książka inspirowała wielu twórców, powstały jej naśladowania, parodie i polityczne przeróbki (np. wersja dla dziewcząt „Die Struwwel-Liese, oder Lustige Geschichten und drollige Bilder für Kinder“ dr Juliusa Lüthje, angielska parodia „Struwwelhitler – A Nazi Story Book by Doktor Schrecklichkeit“ Roberta i Philipa Spence’a, czy antyautorytarny „Antistruwwelpeter“ Friedricha Karla Waechtera).

Tematyka książki od początku dzieliła czytelników i interpretatorów, wywoływała ostre spory   źródło opisu: http://pl.wikipedia.org/wiki/Sta%C5%9B_Straszyd%C5%82o źródło okładki: Zdjęcie autorskie