Henryk Grynberg – Żydowska wojna i Zwycięstwo

Żydowska wojna, napisana i wydana w 1965 roku, stała się natychmiast przedmiotem kontrowersji, ponieważ nie była zgodna z ówczesnym przepisem na przedstawianie okupacji i żydowskiej tragedii.

Przez pół roku cenzura wstrzymywała recenzje. Książkę uratował Jarosław Iwaszkiewicz, najbardziej wpływowy pisarz tamtych lat, który 1 maja 1966 roku poświęcił jej swoją stałą kolumnę w „Życiu Warszawy” („Rozmowy o książkach”). Wśród walorów utworu Iwaszkiewicz wymienił „tysiące przemilczeń i niedomówień”. Autocenzura, która niewątpliwie była jedną z przyczyn tych niedomówień, skłoniła mnie również do zastosowania w tej autobiograficznej opowieści pewnych elementów fikcji literackiej, włącznie ze zmianą niektórych imion, nazwisk i nazw miejscowości. W obecnym wydaniu większość tych zabiegów została usunięta.

„Zwycięstwo”, jest dalszym ciągiem „Żydowskiej wojny”. Ukazało się ono w styczniu 1969 roku nakładem Instytutu Literackiego Jerzego Giedroycia i kilkakrotnie w prasie podziemnej lat osiemdziesiątych, a w 1990 roku w poznańskim wydawnictwie dominikanów „W drodze”.