Katarzyna Maksymiuk – Polityka Sasanidów wobec wschodnich prowincji Cesarstwa Rzymskiego w III w.n.e.

Studia nad historią starożytną Bliskiego Środkowego Wschodu czasów panowania w Iranie dynastii Sasanidów, a po części ich poprzedników, Arsacydów, w poważnym stopniu skupiają się na analizie wschodniej polityki Imperium Romanum. Rozważania na ten temat podejmuje się często w dyskusjach nad konfliktami zbrojnymi na Wschodzie. W dużym stopniu jest to wynikiem specyfiki źródeł – przekazy rzymskie odnoszą się do Iranu głównie przy okazji starć zbrojnych. Brak ciągłych przekazów sasanidzkich w odniesieniu do III i IV w. n. e., to znaczy takich, które obejmowałyby całość dziejów III w., to szczególne spojrzenie umacnia. Wymusza oparcie się na źródłach rzymskich, armeńskich, syryjskich i arabskich. Należy przy tym zwrócić uwagę, że te przekazy wschodnie nie powstały w III w., lecz później. Specyfika tych źródeł, w tym trudności językowe, powodują, iż wykorzystywane są one nader rzadko. W skrajnych przypadkach pominięcie, a w najlepszym wypadku marginalne wykorzystanie źródeł orientalnych, przez historyków Starożytnego Rzymu spowodowało przedstawienie dziejów Bliskiego Wschodu jedynie jako wykazu sukcesów lub porażek państwa rzymskiego. Polityka zachodnia Iranu rozpatrywana jest głównie jako ?kronika wojen rzymskich”. Taka sytuacja daje się zauważyć w pracach F. Altheima i R. Stiehl, A. Bausaniego, B. Brentjesa, a nawet A. Christensena. Dominujący w historiografii rzymski punkt widzenia nie zawsze docenia zaś znaczenie państwa Sasanidów jako czynnika sprawczego wydarzeń zachodzących na Bliskim Wschodzie w III-VI w. Najcenniejszymi monografiami nawiązującymi swoją tematyką do polityki zachodniej Sasanidów w III w. są prace W. Felixa – zawierająca wykaz źródeł literackich do polityki zagranicznej Sasanidów, E. Kettenhofena – przedstawiają ca przebieg wojen rzymsko-perskich, opisanych w Res Gestae Divi Saporis i E. Winteras – omawiająca układy pokojowe persko-rzymskie zawarte w III w. Nie powstała jednak dotychczas monografia dziejów Bliskiego Wschodu, która analizowałaby wydarzenia rozgrywające się tam w III w., widziane nie tylko przez pryzmat spraw rzymskich, lecz uwzględniająca także interesy nowej perskiej dynastii i działania polityczne miast arabskich. Specyfiką studiów nad dziejami Iranu jest to, że badacze zajmujący się historią Rzymu nie zawsze sięgali do prac orientalistów, a specjaliści od historii Wschodu nie korzystali w dostatecznym stopniu z osiągnięć tych pierwszych.
W swojej pracy podjęłam próbę ?irańskiej” interpretacji wydarzeń zachodzących na Wschodzie w III w., starając się, aby w miarę możliwości, praca ta nie była jedynie zbiorem faktów historycznych, lecz analizą i oceną motywów działań pierwszych przedstawicieli nowej perskiej dynastii, które kształtowały politykę Sasanidów na zachodniej granicy Iranu. Próbuję również zaakcentować znaczenie państw arabskich jako trzeciego czynnika sprawczego na Wschodzie. Do separatystycznych dążeń arabskich musiał bowiem ustosunkować się zarówno Iran, jak i Rzym, a problem ten jest niekiedy pomijany i historia Bliskiego Wschodu przedstawiana jest wyłącznie jako starcie dwóch wielkich antagonistów. Oczywiście kwestia arabska pojawia się przy analizie wydarzeń w Palmyrze, szczególnie w odniesieniu do rządów Zenobii. Gwałtowny wzrost znaczenia politycznego i militarnego tego miasta traktowany jest jako pewnego rodzaju fenomen (szczególnie, gdy praca odnosi się do polityki Zenobii) , powstały niemal samoistnie niejako na marginesie głównych wydarzeń. Nie powstała natomiast dotychczas praca w sposób odrębny analizująca politykę arabską Sasanidów, przejawiającą się chociażby w popieraniu dążeń zjednoczeniowych miast arabskich. Również w mojej pracy problem państwa palmyreńskiego i stosunku do niego władców sasanidzkich został poruszony, lecz nie został on przedstawiony w oderwaniu od działań innych miast arabskich.

(ze wstępu)   źródło opisu: http://www.wydawnictwo.ap.siedlce.pl/index.php