Liana Millu – Dymy Birkenau

To zbiór sześciu opowiadań autorstwa Liany Millu (włoskiej Żydówki), byłej więźniarki obozów Auschwitz i Ravensbrück, których akcja rozgrywa się w kobiecej części obozu Birkenau. Książka została opublikowana po raz pierwszy już w 1947 roku i według opinii Primo Leviego (autora znanej powieści Czy to jest człowiek ) stanowi jeden z najbardziej wstrząsających dokumentów dotyczących kobiecego obozu Birkenau. Bohaterki wstrząsających opowiadań – kobiety różnych narowości, w różnym wieku, o różnych charakterach i temperamentach – rozpaczliwie walczą o przetrwanie. Prawie zawsze walka kończy się przegraną: nie tylko w sensie utraty życia (umiera Maria wraz ze swoim przedwcześnie urodzonym dzieckiem, giną porażeni prądem Bruna i jej nastoletni syn Pinin), ale również w sensie moralnym (Lotti zostaje prostytutką w obozowym burdelu). Sama narratorka stoi trochę z boku. Co prawda ujawnia swoje uczucia, tak samo jak inne więźniarki odczuwa głód, ból, zimno i strach, ale stara się nie oceniać postępowania innych. Lejtmotywem wszystkich opowiadań jest wszechobecny, duszący i złowieszczy dym z krematoriów, towarzyszący bohaterkom na każdym kroku ich obozowej gehenny.