Maciej Tramer – Literatura i skandal. Na przykładzie okresu międzywojennego

Skandal należy do grupy pojęć z natury nieobliczalnych, a z pozoru oczywistych, które często pojawiają się w dyskursach na wielu poziomach literaturoznawstwa. Charakterystyka skandalu – zarówno strukturalna, jak i funkcjonalna, wymusza przekroczenie ściśle rozumianej nauki o literaturze – niezbędne okazało się sięgnięcie do terminologii i metod szeroko pojętych socjologii, filozofii czy nauk o kulturze. Ale nawet tak rozszerzone instrumentarium nie gwarantuje kompletności ujęcia. Próby zdefiniowania skandalu pozostają daremne. Nie sposób powiedzieć, czym jest skandal, gdyż jest on tym, co istnieje tylko o tyle i tylko dlatego, że istnieć nie powinno. Chcąc go opisać, badacz spogląda na „unicestwiany” przedmiot oczami oburzonego uczestnika zdarzenia. Obserwuje nie sam utwór – bo ten zanika w krzyku dezaprobaty, pod cenzorską białą plamą, w odmowie wydawcy czy w złowrogim milczeniu – lecz towarzyszącą zjawisku reakcję.
Rozpatrywane w książce materiały źródłowe, wszelkiego rodzaju recenzje i polemiki literackie oraz teksty o charakterze wspomnieniowo-pamiętnikarskim traktowane są w dwojaki sposób: jako specyficzne „świadectwa odbioru” i badane – o ile to możliwe – wedle metod „estetyki recepcji i oddziaływania”; jako samoistne teksty o charakterze quasi-literackim, co umożliwia ich interpretacje.
O doborze przykładów nie decydowała historycznoliteracka istotność samego tekstu, lecz fakt, że w momencie debiutu utwór literacki spotkał się z gwałtowną reakcją. Celem opracowania nie było jednak stworzenie „kroniki skandali” czy „literackiego pitavalu”. Zjawisko skandalu w literaturze zostało omówione na przykładzie okresu w literaturze polskiej ściśle określonego, kiedy funkcjonowała ona swobodnie, a jej mariaże z polityką i historią stały się „dobrowolne”, bez imperatywu wyższej konieczności społecznej lub patriotycznej służby.   źródło opisu: https://wydawnictwo.us.edu.pl/?q=node/289 źródło okładki: https://wydawnictwo.us.edu.pl/?q=node/289