Micha Brumlik – Gnostycy. Marzenie o samozbawieniu człowieka

Od dwóch tysięcy lat wciąż na nowo pojawiają się myśliciele i prądy polityczno-teologiczne, dla których stworzenie jest dziełem złego boga. W jaki sposób ludzie mogą się wybawić od tego świata, odczuwanego jako „najgorszy ze wszystkich światów”? Odpowiedzi na to pytanie – o daleko idących filozoficznych i politycznych konsekwencjach – udzielali u schyłku Cesarstwa Rzymskiego „gnostycy”.
W tych mrocznych czasach szukali oni wyższego poznania (gnosis), a zwolenników znajdywali nie tylko wśród ludzi wykształconych. Wczesne chrześcijaństwo, które zwłaszcza ze względu na swoją Ewangelię Jana samo było podejrzewane o gnostycyzm, dopiero po przejściu licznych dogmatycznych wstrząsów przekształca się w Kościół katolicki. Zasadnicze znaczenie odgrywają przy tym spory z gnostyckimi przeciwnikami – Szymonem Magiem, Marcjonem i Bazylidesem.
Nawet brutalność, z jaką tradycja gnostycka była tłumiona przez zwycięskie Kościoły państwowe, nie doprowadziła do jej przerwania. Odżywa ona w potężnych ruchach kacerskich średniowiecza, takich jak paulicjanie, bogomili i katarzy. Uskrzydla licznych wielkich mistyków chrześcijańskich oraz żydowsko-kabalistycznych i wywiera też u progu epoki nowożytnej wpływ na systemy hermetyczne renesansowych uczonych.
Przede wszystkim jednak myślenie gnostyckie wyciska swoje piętno na wielu nowoczesnych filozofiach i ideologiach politycznych z najrozmaitszych obozów. Stanowi tło duchowe nie tylko dla Fichtego, Schopenhauera, Wagnera i Heideggera, ale także dla Rudolfa Bultmanna, Carla Schmitta i Josepha Goebbelsa oraz dla C.G. Junga, Rudolfa Steinera, T.W. Adorna i Ernsta Blocha. Wspaniale napisana polemika Michy Brumlika wprowadza w interesujący sposób w tę wielką, niekiedy straszliwą tradycję wrogiego światu myślenia.

SPIS TREŚCI:

Uwagi wstępne
Wprowadzenie

I GENEZA
Rozdział pierwszy
Herezje żydowskie

II GNOZA I CHRZEŚCIJAŃSTWO
Rozdział drugi
Libertyni z Koryntu
Rozdział trzeci
Uciśniona gmina
Dygresja: religijność intelektualistów
Rozdział czwarty
Armator z Synopy

III NIEDOLA KACERZY MIĘDZY MITEM A FILOZOFIĄ
Rozdział piąty
Inne ewangelie i twórcy systemów
Rozdział szósty
Gnoza na wsi i manicheizm
Rozdział siódmy
Paulicjanie, bogomili i katarzy
Rozdział ósmy
Czysta wiara gnostycka — katarzy
Rozdział dziewiąty
Gnoza w judaizmie — kabała luriańska

IV GNOZA I ŚWIAT NOWOCZESNY
Rozdział dziesiąty
Pesymizm i wolność
[Filozof wolności: J.G. Fichte]
Romantyczni pesymiści: Schopenhauer i Wagner
Rozdział jedenasty
Gnostyk C.G. Jung — terapeutyczne samozbawienie i antysemityzm
Rozdział dwunasty
Martin Heidegger, Rudolf Bultmann i ich uczeń Hans Jonas
Nuda i nadzieja na zbawczą bojaźń
Śmierć jako droga (Führer) prowadząca ku życiu?
„Świat”, „Się” oraz „Żydzi”
Gnostycki Bóg Bycia (des Seyns)
Wbrew temu wszystkiemu ujmować myślowo „Boga”
Chrystologia Rudolfa Steinera: pozytywizm i mieszczańskie zbudowanie duchowe
Dualizm volkistowski
Rozdział trzynasty
Słuszni wrogowie czy nadzieja wbrew wszelkiej nadziei? — Carl Schmitt albo Krytyczna Teoria
1945: Urzeczywistnione piekło
Chrystologia polityczna — gnoza polityczna?
Nadzieja wbrew wszelkiej nadziei?   źródło opisu: Wydawnictwo Uraeus, 1999 źródło okładki: zdjęcie autorskie