Mirosław Żelazny – Filozofia i psychologia egzystencjalna

U zarania swego istnienia, to znaczy na początku drugiego dziesięciolecia dwudziestego wieku, egzystencjalizm był psychologią.Pomiędzy psychologią i filozofią nie było wówczas tak radykalnej różnicy jak wczasach współczesnych, w których wielu psychologów dokłada wielkich starań, by uprawianą przez siebie dyscyplinę prezentować jako naukę „poważną”, wyraźnie oddzieloną od „bujającej w obłokach” filozofii. Zapominają oni o podstawowym kiedyś dla psychologii postulacie Wilhelma Diltheya: że językiem ścisłych pojęć można co prawda zjawiska precyzyjnie wyjaśniać, ale wyjaśnienie (sobie i komuś) i zrozumienie (przez siebie i kogoś) to dwa różne fenomeny ludzkiej świadomości.

Dilthey był rzecznikiem psychologii rozumiejącej. Tradycję jego myśli kontynuują dziś przedstawiciele psychologii humanistycznej, przez którą rozumie się wiedzę o duchowym życiu człowieka, alternatywną, a czasem nawet opozycyjną wobec kierunków o orientacji scjentystycznej. Oczywiste jest przy tym, że użyte w tak ogólnym zakresie określenie „psychologia humanistyczna”może mieć sens tylko umowny. Każdy psycholog uważa przecież, że uprawiana przez niego dziedzina jest humanistyczna, bo inna być nie może. Łacińskie słowo „humanus” znaczy tyle, co „człowiek”. I jeśli nawet współczesna psychologia zajmuje się również takimi zjawiskami, jak życie psychiczne zwierząt, to trudno byłoby znaleźć jej adepta, który zaprzeczyłby, że ostatecznym celem uprawianej przez niego dyscypliny jest poszukiwanie prawdy dotyczącej duszy człowieka. W dawnych czasach, gdy wszelka działalność określana dziś mianem naukowej wchodziła w zakres filozofii, nie było podziału na dyscypliny humanistyczne i niehumanistyczne. Nie dostrzegał go Newton, Leibniz, a nawet jeszcze Kant, dla których głównym przesłaniem wszelkiej wiedzy, nawet ścisłej matematyki, było zdobycie przez ludzką istotę prawdy o samej sobie i o swym przeznaczeniu.

(Fragment „Wstępu” do książki)

SPIS TREŚCI:

WSTĘP/ 11

Część pierwsza
NATURALNE I KULTUROWE ŹRÓDŁA PYTANIA O EGZYSTENCJĘ

Wprowadzenie/ 41

1. Lord Jim w sytuacji granicznej/ 44
2. Jim rozjaśnia egzystencję. Postęp choroby/ 52
3. Charakter i egzystencja/ 56
4. Ewolucja pojęcia egzystencji u Kierkegaarda, Jaspersa i Heideggera/ 63
5. Cel życia i cel terapii/ 74
6. Nietzschego wizja autoterapii/ 85
7. Terapia za pośrednictwem Nietzschego/ 91
8. Wola mocy czyli chcenie chcenia/ 93
9. Egzystencja i dług karmiczny/ 97
10. Wojownik i stary mędrzec/ 105
11. Psychologia egzystencji w doktrynie Platona/ 110
12. Masochistyczny egzystencjalizm Pascala/ 117
13. Głos Boży w filozofii Kierkegaarda/ 131
14. Konflikt Abrahama z perspektywy psychiatrii egzystencjalnej/ 137
15. Wyrzeczenie się miłości z lęku przed ciemną egzystencją/ 140

Podsumowanie/ 146

Część druga
WIELKA TRYLOGIA FILOZOFII EGZYSTENCJI

Wprowadzenie/ 151

I. Bycie i czas Heideggera/ 155
1. Podstawowe pojęcia Bycia i czasu/ 155
2. Antyhumanizm Heideggera i jego protest przeciwko nazywaniu go egzystencjalistą/ 180
3. Analiza egzystencjalna czyli analiza egzystencjalnego podłoża zwracania się bycia tu oto (Dasein) ku światu/ 188
4. Upadanie bycia tu oto (Dasein) i egzystencja nieautentyczna/ 197
5. Ontologiczna podstawa współbycia z innym byciem tu oto (Dasein)/ 204
6. Sumienie jako ontyczna podstawa współbycia z innym byciem tu oto (Dasein)/ 216
7. Bycie ku śmierci/ 220

II . Philosophie Jaspera/ 223
1. Terminologia Bycia i czasu a terminologia Philosophie/ 223
2. Egzystencja Jaspersa i egzystencjały Heideggera/ 233
3. Psychologia sytuacji granicznych, a jej przyjazna krytyka dokonana przez Heideggera/ 243
4. Podstawowe pytania filozofii/ 247
5. Filozoficzna orientacja w świecie/ 250
6. Transcendencja egzystencji i transcendencja jako cel poza światem/ 253
7. Rozjaśnianie egzystencji przez komunikację/ 260
8. Rozjaśnianie egzystencji przez sytuacje graniczne/ 268
9. Problem metafizyki w interpretacji Jaspera/ 279
10. Antynomia dnia i nocy/ 291
11. Transcendowanie ku jedności jako poszukiwanie odniesienia do transcendencji 297
12. Wiara filozoficzna i transcendentalne pytanie o transcendencję/ 301
13. Szyfry jako „immanentna transcendencja”/ 303
14. Szyfry transcendencji i Schelerowski poszukiwacz Boga/ 310
15. Dzieło sztuki, lub rzecz naturalna jako szyfr transcendencji/ 314
III. Byt i nicość Sartre’a/ 317
1. Psychologia filozoficzna Bytu i nicości/ 317
2. Pojęcia bytu i nicości/ 320
3. Zła wiara/ 328
4. Czym są wartości?/ 332
5. Ja i inny/ 338
6. Miłość „my” i postawa ateizmu/ 355
7. Problem wolności/ 360

Część trzecia
PSYCHOLOGIA EGZYSTENCJALNA

Wprowadzenie/ 369

I. Psychologia egzystencjalna Jaspersa (wybrane wątki)/ 371
1. Fenomenologiczne źródła psychopatologii jaspera/ 371
2. Metoda myślenia fenomenologicznego w psychologii egzystencji (próba wspólnej interpretacji konsekwencji stanowisk Jaspersa i Heideggera)/ 376
3. Egzystencjalna psychologia geniuszu i wariactwa/ 385
4. Psychiatria i filozofia/ 392

II . Przestrzeń bycia tu oto (Dasein) a przestrzeń otwieranego świata
w psychologii Binswangera/ 403
1. Inspiracje filozofii egzystencjalnej w psychopatologii/ 403
2. Nieszczęsność wynoszenia się/ 414
3. Pokręcenie psychiczne/ 424
4. Metafizyczność a zagadnienie manieryzmu/ 430
5. Manieryzm jako forma schizofrenicznego bycia tu oto (schizophrenische Daseinsform)/ 437
6. Formy nieszczęsności a schizofrenia/ 442

III . Wzniosłość estetyczna jako zagadnienie psychologii egzystencjalnej (komentarz do estetyki Binswangera)/ 447
1. Dal i wysokość Binswangera a receptywność i samorzutność Kanta/ 447
2. Punkt Savary’ego i psychologia wzniosłości/ 451
3. Transcendentalna koncepcja nieszczęsności/ 456
4. Wielkość estetyczna drugiej osoby jako pozorny efekt
współbycia oto (Mitdasein). Nieszczęśliwa miłość/ 461
5. Manieryzm jako zagadnienie psychologiczne, artystyczne i kulturowe/ 467

IV. Specyfika psychologii egzystencjalnej Bossa/ 475
1. Krytyka psychoanalizy/ 475
2. Bossa psychologia bycia tu oto (Dasein)/ 483
3. Terapia egzystencjalna i zadania terapii filozoficznej/ 489
4. Psychologia egzystencjalna i kultura hinduizmu/ 492

V. Viktor Frankl i psychologia sensu/ 509
1. Wola sensu i podświadomość duchowa/ 509
2. Metoda logoterapii/ 518

VI. Amerykańska psychologia egzystencjalna i początki terapii filozoficznej/ 525
1. Psychologia humanistyczna jako psychologia egzystencjalna/ 525
2. Yalom jako pionier terapii filozoficznej/ 538

ZAKOŃCZENIE/ 547
INDEKS OSOBOWY/ 557   źródło opisu: http://www.wydawnictwoumk.pl/prod_k_1021,1026_1026…(?) źródło okładki: http://www.wydawnictwoumk.pl/zasoby/images/big/Fil…»