Norbert Elias – Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu

Jedna z najważniejszych książek socjologicznych ubiegłego stulecia, wreszcie dostępna w naszym kraju w całości – siedemdziesiąt lat od ogłoszenia (ukazała się w 1939 roku) i trzydzieści lat od opublikowania okrojonej wersji polskiej. Cywilizacja w ujęciu Eliasa nie ma początku ani końca, pewne jej elementy występują wszędzie tam, gdzie ludzie tworzą społeczności i normy społeczne. Jest przede wszystkim złożonym oraz wielowymiarowym procesem – i tak też uczony starał się ją opisywać. Nie zgadzał się przy tym z ideą jakichkolwiek prawidłowości historycznych, determinujących jakoby kierunek rozwoju społeczeństw. Fakt „ucywilizowania” nie przesądza zatem według niego (wbrew obiegowym i nie tylko obiegowym opiniom), czy jakaś grupa jest lepsza lub gorsza od innej. Warto też zwrócić uwagę, że w analizie, prowadzonej na trzech poziomach (jednostki, społeczeństwa i ludzkości), pojawia się ważne pojęcie habitusu, podchwycone potem i rozpowszechnione przez Pierre’a Bourdieu.

Ale „Przemiany obyczajów…” to nie tylko fascynujące analizy socjologiczne. Elias sięgnął także do źródeł historycznych i literackich, z których można się dowiedzieć m.in., kiedy na Zachodzie zaczęto używać widelca, chusteczki do nosa i dlaczego – zdaniem wielu autorytetów – nie należy spluwać przy jedzeniu.

Gdyby któryś ze współczesnych cywilizowanych mieszkańców Zachodu mógł przenieść się bezpośrednio w jedną z epok minionych, na przykład w okres średniowiecznego feudalizmu, dostrzegłby w niej wiele zachowań, które dziś, spoglądając na inne społeczeństwa, ocenia on jako „niecywilizowane”. […] W jaki właściwie sposób dokonała się na Zachodzie owa przemiana, owo „ucywilizowanie”? Na czym polegała? Jakie były jej impulsy, przyczyny i siły napędowe? (fragment)

Bez wątpienia najważniejsze dzieło z zakresu socjologii historycznej od czasów Maksa Webera. (Richard Sennett, London School of Economics)

…był to myśliciel na wskroś nowoczesny, który poddał dawniejsze koncepcje cywilizacji zasadniczej rewizji, odrzucając zarówno ideę konieczności historycznej, jak i ambicję znalezienia jakiegoś „decydującego” czynnika odbywających się zmian. Jerzy Szacki, Historia myśli socjologicznej. („Współczesna klasyka pierwszego gatunku”. Lewis A. Coser)   źródło opisu: Nota wydawcy źródło okładki: Wydawca