praca zbiorowa – Świat „Lalki”: 15 studiów

„Lektura tej książki uświadamia ciekawe przesunięcie, jakie się dokonuje w badaniach nad Lalką i nad pozytywizmem. Przez wiele lat dominowało poszukiwanie śladów romantyzmu (estetycznego, politycznego, historiozoficznego). Moje pokolenie, doświadczone przeżyciem nadziei i rozpaczy czasu pierwszej Solidarności i stanu wojennego, postrzegało Lalkę jako finis pozytywizmu i zapis świata zdezintegrowanego. Generacja, która przygotowała książkę Świat „Lalki”, wyraźnie przesuwa powieść w stronę modernizmu. Widzi w niej forpocztę postaw dekadenckich, naukę o psychice człowieka, w której determinanty zewnętrzne odgrywają rolę nieznaczącą w porównaniu z podświadomością, widzi też diagnozę filozoficzną, która w miejsce praw koniecznych stawia nieprzewidywany przypadek, zdarzenie losowe w ogólnej teorii chaosu. Wydaje się, że wszystkie osobne studia przyjmują taką perspektywę – jeśli nie operują wprost pojęciem „modernizm”, to przynajmniej mówią o tym poprzez wybór historycznoliterackiego kontekstu interpretacyjnego i przez nawiązanie do niektórych dawniejszych studiów, które – jeszcze w kategoriach prowokacji intelektualnej – sygnalizowały istnienie w Lalce tonu dekadenckiego.”
(z recenzji prof. dra hab. Tadeusza Budrewicza)   źródło opisu: okładka