Rafał Geremek – Zaginione miasto. Szkice o żydowskiej Łodzi

Jest tu opowieść o fabrykantach, po których zostały wspaniałe pałace, szpitale i szkoły, do dziś służące ludziom. Jest opowieść o socjalistach z Bundu, którzy uważali Polskę za prawdziwą ojczyznę Żydów i tutaj chcieli budować „królestwo sprawiedliwości”. To w Łodzi artyści tworzyli nowoczesną, zachwycającą kulturę żydowską. Oprócz wielkich synagog każde podwórko w żydowskiej dzielnicy kryło małe domy modlitwy. Jeśli jest prawdą, że Żydzi to najbardziej podzielony naród świata, to dobrze widać to było właśnie tutaj – nawet chasydzi toczyli ze sobą zaciekłe spory i boje. To oni wszyscy tworzyli niesamowity klimat Łodzi. Nie bez przyczyny mówiono przecież, że „łódzkie powietrze czyni inteligentniejszym”.