Roman Dziewoński – W cieniu Złego

W cieniu ZŁEGO to subiektywny przewodnik po Warszawie przełomu lat 40. i 50., wędrówka śladami Tyrmanda przez nieistniejący już częściowo pejzaż miasta: jego widoki, dźwięki, zapachy. Roman Dziewoński nie próbuje konfrontować wizji Tyrmanda z historią – jego opowieść toczy się swobodnie, raczej na prawach felietonu niż dokumentu. Ukazując ścieranie się tego, co pozostało jeszcze z kultury Warszawy przedwojennej, z absurdami wkraczającego triumfalnie nowego ustroju, prowadzi nas przez MDM i Dworzec Główny, pokazuje Centralny Dom Towarowy i zaułki Pragi, zagląda do nieistniejących już kin i modnych wtedy lokali. Gawędziarski styl, gorzki dowcip, wnikliwe i ironiczne spojrzenie czynią z tego bardzo prywatnego obrazu miasta opowieść barwną i nostalgiczną, realistyczną i magiczną jednocześnie. W tym całym ideologiczno-państwowotwórczym zamieszaniu, w chwili zakłopotania władzy, ukazała się książka opisująca rzeczywistość. A przy okazji to, czego oficjalnie nie było. Półświatek. Kartka po kartce czytelnik wyłapywał elementy składające się na prawdziwą atmosferę codzienności. ZŁY o tyle, o ile mógł odsłonił nagość króla. Podpisującym zgodę na druk być może ten kryminał, jak go zaklasyfikowano, nie wydawał się groźny. Ot, taki wentyl bezpieczeństwa. Po latach okazuje się jedyną książką opowiadającą więcej o tamtej rzeczywistości niż innym ówczesnym „inżynierom dusz” się śniło. (fragment)