Ryszard Zięba – Wstęp do teorii polityki zagranicznej państwa

Niniejsza publikacja stanowi wstęp do analizy teoretycznej polityki zagranicznej państwa. Nie podejmuje, więc centralnego zagadnienia, jakim jest definiowanie polityki zagranicznej. Autorzy przyjmują za Józefem Kukułką, że polityka zagraniczna Jest działalnością najwyżej zorganizowanego podmiotu politycznego, jakim jest państwo”, stanowi jedną z jego polityk publicznych i jest „skierowaną na zewnątrz działalnością państwową w imię racji stanu”, a „głównym przedmiotem tej działalności jest rozwijanie i regulowanie stosunków z innymi państwami”. Dodać należy, że polityka zagraniczna prowadzona jest także w stosunku do innych uczestników stosunków międzynarodowych, takich jak organizacje międzyrządowe i ugrupowania integracyjne.
Autorzy traktują politykę zagraniczną państwa jako proces aktywności politycznej, podejmowanej przez państwo, która jest adresowana i prowadzona w środowisku międzynarodowym. Aktywność ta jest częścią ogólnej polityki państwa, która zmierza do zrealizowania określonych potrzeb i interesów na arenie międzynarodowej. Stosując całościowe ujęcie w przedkładanej pracy przeanalizowano najważniejsze elementy składowe systemu polityki zagranicznej państwa. W rezultacie struktura książki odzwierciedla kolejne etapy procesu badania tej polityki. Poszczególne rozdziały traktują, więc kolejno o: uwarunkowaniach polityki zagranicznej; następnie – o jej celach, w tym odrębnej analizie został poddany naczelny cel, jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa państwa; o środkach i metodach polityki zagranicznej; o procesie podejmowania decyzji w tej polityce;
o funkcjach polityki zagranicznej; kolejne trzy rozdziały poświęcone są tak kluczowym kategoriom jak racja stanu i suwerenność oraz rzadziej występującej kategorii mocarstwowości, która charakteryzuje tylko kilka państw; ciekawy kontekst polityki zagranicznej stanowi przeanalizowana kategoria ról międzynarodowych państwa; ostatni rozdział zawiera rozważania na temat efektywności polityki zagranicznej państwa.
Zamierzeniem zespołu autorskiego nie było przedstawienie wykładu teoretycznej analizy polityki zagranicznej państwa, a jedynie zrobienie pierwszego kroku w tym kierunku, czyli zaledwie dokonanie wprowadzenia do takiej analizy. W rezultacie prezentowana książka stanowi rodzaj wstępu do badań teoretycznych nad polityką zagraniczną państwa. Taki zamiar przyświecał wszystkim autorom, choć niektórzy z nich znacznie „głębiej” wniknęli w problematykę analizowanych aspektów polityki zagranicznej państwa, a inni tylko ogólnie zakreślili teoretyczne aspekty podjętych zagadnień. W rezultacie oddawana do rąk czytelników książka, nie jest pracą równą; niektóre jej fragmenty zapewne okażąsię trudniejsze w czytaniu, a inne wręcz kontrowersyjne. Autorzy mają nadzieję, że ich ujęcia, analizy i tezy wywołają dyskusję w środowisku akademickim, która w przyszłości pozwoli przygotować pełny wykład teorii polityki zagranicznej państwa. Ryszard Zięba