Stanisław Chołoniewski – Filozofia antysalonu. Wybór pism

Okropny to był próg do przestąpienia. Wszakże wahanie się w tak ciężkim
położeniu jeszcze mi się przykrzejszym wydało. Porywam więc świecę – i
wchodzę. Za mną drudzy. Wszędzie cichość wielka. Rzucam okiem po pokoju
– wszędzie dość porządnie – nic w tym pomieszkaniu śmierci nie zdawało
się zapowiadać gwałtownej jej ofiary. Tylko jeden zakątek, gdzie łóżko
stało… ach! straszny to zakątek!… będę go długo pamiętał. Na koniec
trzeba było i do niego przystąpić… Leżał na łożu Jan Potocki w
szlafroku, obrócony niby twarzą do muru. Położenie jego ciała było tak
spokojne, jakby człowieka głęboko uśpionego – żadnego nie było widać
konwulsyjnego rzutu członków. Ręce przed sobą miał niby od niechcenia
rozwarte, obok nich złowróżbny pistolet na pościeli, w części rozerwany.
Przystąpił także ze świecą Konstanty i szuka oblicza – ale tego ani
śladu nie było. Całe wysadzone zostało na miazgi potężnym strzałem i
tylko tylni czerep głowy z mózgiem drgającym, jakby naczynie jakie
garncarskie strzaskane, ukazał się przed oczy. Po ścianie, po posadzce,
wszędzie wkoło nas było pełno mózgu. W mózgu Potockiego jednemu z nas
noga się poślizgnęła. Abominatio desolationis!!! (ks. Stanisław
Chołoniewski)Ksiądz Stanisław Chołoniewski (1791–1846) –
rosyjski mason, niedoszły fundator pierwszego na ziemiach polskich
klasztoru redemptorystów, uczeń Jana Potockiego i świadek jego
samobójstwa, wielbiciel filozofii Josepha de Maistre’a, a zarazem
uporczywy krytyk najsławniejszego rodzimego demaistrysty, Henryka
Rzewuskiego, autor bestselerowego Snu w Podhorcach i – zdaniem
współczesnych – pewny kandydat na ołtarze. Bez wątpienia najważniejszy i
najciekawszy spośród dziewiętnastowiecznych pisarzy polskich, skazanych
przez potomność na niepamięć.
  źródło opisu: Matras źródło okładki: Matras