Stanisław Wroński – Polacy Żydzi 1939-1945

Dokumentacja zawarta w tej książce jest próbą źródłowego przekazu jednego z największych dramatów okresu drugiej wojny światowej. Czytelnik znajdzie w niej dokumenty różnej proweniencji (…); różnego rodzaju obwieszczenia, dekrety i deklaracje, sprawozdania i meldunki, zeznania i wyroki sądowe, wspomnienia osobiste i listy, a także oryginalne fotografie. Ułożone chronologicznie, dają świadectwo ludzkiego cierpienia, błądzenia i iluzji, nieludzkich tortur, hańby i podłości, z drugiej zaś strony walki i solidarności posuniętej aż do ofiary życia.

Nie z góry obrana koncepcja, lecz natura tematu sprawiła, że dokumenty łączą się jak gdyby same swymi utajonymi więzami, tworząc w tej książce trzy części jednej historii.

Pierwsza – to wspólnota losu skazanych na zagładę ludzi. Ściana śmierci. Pod nią jednakowo na zagładę, choć w różnej kolejności, stawiani ludzie (…). Historia trafnie określa to jako zbrodnię ludobójstwa. W ofiarach przeto widzieć należy nie ich wyznanie wiary i rasę, jak tego chciały ustawy norymberskie, lecz nade wszystko to, że byli ludźmi (…)

Drugą część tej publikacji stanowią dokumenty świadczące o poszukiwaniu ratunku przez narody zagrożone zagładą. W zależności od zróżnicowanych sytuacji, celów politycznych a także tradycji narodowych, chwytano się różnych koncepcji ocalenia (…)

Trzecią część książki stanowią relacje, zeznania i listy świadczące o wielkiej ludzkiej solidarności, która nie doczekała się należytego upamiętnienia. Solidarności niewymazalnej, zapisanej licznymi wspólnymi mogiłami Polaków i Żydów (…)

(…) Publikacja ta daje również świadectwo prawdzie przeciwko tym wszystkim, którzy obrzucają oszczerstwami naród polski. Unikano jednak w tej publikacji polemiki z owymi oszczerstwami, nie licowałaby ona z tym, co trwale zapisała historia w dokumentach pochodzących z owych lat.   źródło opisu: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1971, okładka źródło okładki: Zdjęcie autorskie