Tomasz Jarmużek – Jutrzejsza bitwa morska

Wyobraźmy sobie następującą scenę. Oto pewien czcigodnie wyglądający,
zatopiony w filozoficznych rozmyślaniach mąż stoi nad malowniczą,
skalistą zatoką w starożytnej Grecji. Zatoka ta była już wcześniej
teatrem wielu morskich potyczek, w których Ateńczycy zmagali się z
wrogami. Jej obraz naturalnie nasuwa zatem skojarzenia z minionymi
wydarzeniami batalistycznymi. Wtedy to Arystoteles – bo on jest właśnie
tym czcigodnym mężem – pod wpływem tej scenerii oraz kultywowanego w
ówczesnej Grecji bios theoretikós, zadaje sobie słynne pytanie: czy
jutro będzie bitwa morska?

Niniejsza praca jest poświęcona jednemu z najbardziej znanych rozumowań
greckiego logika i filozofa Diodora Kronosa. Rozumowanie to nazwano
rozumowaniem mistrza lub mistrzowskim prawdopodobnie z racji siły, z
jaką oddziaływało na słuchaczy.

Jak się wydaje, celem rozumowania mistrza było uzasadnienie przekonania,
że w świecie empirii nie istnieją czyste możliwości, a więc że to, co
jest możliwe, musi się kiedyś zdarzyć. To z kolei sugeruje jakąś formę
determinizmu: skoro nie ma możliwości, które nie są i nigdy nie będą
zrealizowane.

Rozumowanie Diodora nie przetrwało do naszych czasów. Znamy je jedynie z
przekazów, które dość lakonicznie opisują jego przedmiot, przesłanki
oraz tezę.

Jest wiele powodów, nie tylko historycznych, aby sądzić, że Diodor swoim
rozumowaniem polemizuje z Arystotelesem. Stagiryta bowiem w swoich
klasycznych rozważaniach na temat jutrzejszej bitwy morskiej bronił
indeterminizmu, dopuszczając czyste możliwości, a więc zarówno to, że
możliwe, iż bitwa morska się zdarzy, jak i to, że możliwe, iż bitwa
morska się nie zdarzy.

Z tych powodów próba rekonstrukcji oraz analizy rozumowania Diodora
powinna nawiązywać do rozważań Arystotelesa, jako że obydwaj myśliciele
mają odmienne zdanie na ten sam przedmiot – naturę możliwości,
przyszłości i determinizmu, pozostając jednocześnie w ramach tego
samego, starożytnego, logiczno-filozoficznego paradygmatu rozważań.

Książka nie ma jednak charakteru wyłącznie historycznego. Historia
starożytnych rozważań, często przecież nie do końca nam znana lub znana
z komentarzy późniejszych doksografów, jest jedynie tłem rozważań
bardziej współczesnych. Rozważania te, korzystając z ustaleń filozofii
analitycznej oraz narzędzi logiki formalnej, niekiedy mogą nie być nawet
wierne kwestiom historycznym, lecz mogą rozwijać elementy merytoryczne,
które zostały wyeksponowane przez źródła historyczne.
  źródło opisu: Matras źródło okładki: Matras