Adam Łazowski – Bułgaria i Rumunia w Unii Europejskiej. Aspekty polityczne, prawne i ekonomiczne procesu akcesyjnego

Uzyskanie przez Bułgarię i Rumunię członkostwa w UE odbyło się “w cieniu” ostatniej, dużej fali rozszerzenia w 2004 r. i z reguły traktowane jest jako jego składnik. Jest w tym dużo racji, bowiem Traktat z Nicei przygotował Unię od strony instytucjonalnej do działania w warunkach 27 państw członkowskich, a więc uwzględnił również członkostwo Bułgarii i Rumunii. W tym znaczeniu mówi się o “dużym” rozszerzeniu, obejmującym 12 państw, które uzyskały członkostwo w Unii 1 maja 2004 r. (10 państw) i 1 stycznia 2007 r. (Bułgaria i Rumunia). Niemniej jednak z uzyskaniem członkostwa w UE przez Bułgarię i Rumunię wiąże się szereg fundamentalnych kwestii, dotyczących zarówno spójności samej Unii jak i polityki europejskiej Polski.

Powyższe kwestie pozwalają określić znaczenie problemów analizowanych w prezentowanej książce z polskiego punktu widzenia. Z jednej strony chodziło o zbadanie możliwego wpływu członkostwa Bułgarii i Rumunii na kontynuację strategii rozszerzenia i jej model prawno-polityczny. Wpływ “bułgarsko-rumuńskiego eksperymentu” na przyszłą strategię rozszerzenia Unii, zwłaszcza na możliwość skonkretyzowania “europejskiej perspektywy” dla Ukrainy, Białorusi, Mołdowy, Gruzji …, jest bowiem trudny do ocenienia. Strategia rozszerzenia jest natomiast powiązana z jednym ze strategicznych celów polskiej polityki zagranicznej. Z drugiej strony – warunki i okresy derogacyjne, ewentualne wykorzystanie specjalnych klauzul ochronnych – mogą mieć istotny wpływ na stosunki gospodarcze Polski z Bułgarią i Rumunią. Na uwadze należy również mieć rozwój europejskiej polityki energetycznej.

Stosownie do powyższych, zasadniczych wyzwań badawczych, książka obejmuje pięć rozdziałów: rozdział 1 (“Droga Bułgarii i Rumunii do członkostwa w UE”), ukazuje kontekst polityczny, treść układów stowarzyszeniowych, ramy procesu dostosowawczego, przebieg negocjacji akcesyjnych i zamknięcie pakietu negocjacyjnego; rozdział 2 (“Proces dostosowawczy Bułgarii i Rumunii do wymogów członkostwa w okresie przedakcesyjnym”), koncentruje się na szczegółowej analizie problemów jakie wystąpiły w obu państwach w dostosowawczym okresie przedakcesyjnym; wywody zawarte w tym rozdziale są o tyle istotne, że najważniejsze z tych problemów “przeniosły się” następnie na pierwsze lata członkostwa, a ich rozwiązanie następuje już w “warunkach” członkostwa obu państw w UE; rozdział 3 (“Charakter prawny i struktura Traktatu o akcesie Bułgarii i Rumunii do UE”), zawiera szczegółową analizę prawną i strukturalną Traktatu akcesyjnego dotyczącego Bułgarii I Rumunii, zwłaszcza w porównaniu z Traktatem dotyczącym akcesu 1 maja 2004 r., przy czym szczególna uwaga została zwrócona na nowe klauzule ochronne; rozdział 4 (“Warunki przystąpienia Bułgarii i Rumuni na mocy Traktatu akcesyjnego”), koncentruje się na zakresie i treści okresów przejściowych, zwłaszcza zaś na ich porównaniu z analogicznymi regulacjami zawartymi w Traktacie akcesyjnym 2003/2004 oraz przy uwzględnieniu ich praktycznego oddziaływania na stosunki gospodarcze obu państw z pozostałymi państwami członkowskimi UE, w tym z Polską; rozdział 5 (“Członkostwo Bułgarii i Rumunii w UE a dyskusja nad ‘zdolnością integracyjną’ Unii”) – podsumowuje wiodący problem, który przenika pozostałe kwestie: na ile akces Bułgarii i Rumunii wpłynie na tempo i kształt strategii rozszerzenia Unii, a ujmując szerzej – na ile wpłynie również na wewnętrzną “elastyczność” Unii?

Książka zawiera – w części końcowej – wybór dokumentów, który powinien ułatwić Czytelnikowi lekturę poszczególnych rozdziałów. Wybór obejmuje teksty Traktatu dotyczącego przystąpienia Bułgarii i Rumunii (tzw. Traktatu akcesyjnego sensu stricto), Aktu dotyczącego warunków przystąpienia, który wraz z Traktatem akcesyjnym stanowi tzw. Traktat akcesyjny sensu largo oraz tekst dokumentu politycznego – Aktu końcowego, zawierającego deklaracje.   źródło opisu: Instytut Wydawniczy EuroPrawo, 2009 źródło okładki: www.iweuroprawo.pl