Andrzej Żmuda – Najpiękniejsze mądrości świata po raz drugi

Rosyjskie powiedzenie mówi, że „stare przysłowie jest zawsze młode”. I choć nie zawsze można się z tym zgodzić, to nieliczne takie przypadki potwierdzają jedynie regułę, że aktualność tych powiedzeń, głęboko zakorzeniona w naszych sercach ciągle nam towarzyszy. Jonathan Swift napisał, że „te krótkie myśli podobne są do soczewek, które skupiają promienie rozumu i wiedzy rozsiane w dziełach pisarzy; siłą i żywotnością ogniskują się one w świadomości czytelników. Nic dodać, nic ująć.
Źródła bowiem tych wszystkich odniesień są przebogate. To nie tylko ludowe zaśpiewy, fragmenty wierszy, poematów, rozpraw filozoficznych, artykułów, to również niechciane i niedoceniane przez samych autorów, wrzucone gdzieś w kąt zapiski, które docenili dopiero potomni. Diderotowi sławę i wieczną wdzięczność pokoleń miała zapewnić „Encyklopedia”, tymczasem dopiero dla żartu napisany „Kubuś fatalista”, czy trochę aforyzmów i sentencji, zapewniło mu powodzenie i niekłamany szacunek.
O przysłowiach i maksymach mówi się, że są mądrością narodów. I rzeczywiście tak jest. Każda szanująca się kultura podnosi te kruche przecież słowa niemal do rangi absolutu. Żeby tego typu zabiegi uprawomocnić przytacza się różnego rodzaju wypowiedzi, w których słowo jest lub bywa niezaprzeczalnym suwerenem. Mówi się więc, że „przemówienia bez przysłowa jest jak jadło bez soli”, że „przysłowie pochodzi z rozumu, a rozum z przysłowia”, czy że „przysłowie to jest krótkie zdanie z długim doświadczeniem”.
Ta ostatnia sentencja jest niezwykle trafna. Dlatego, że w sposób obrazowy umiejscawia nas w ciągłości dziejów, w ich kulturowej i filozoficznej różnorodności, z której nie zawsze świadomie, czerpiemy na codzień pełnymi garściami, przebierając w tych mądrościach i paradoksach jak w ulęgałkach. Ten wybór ponownie daje nam taką możliwość. Jest swoistym kalejdoskopem, kulą magiczną, w której poruszają się porozrzucane w czasie i przestrzeni te nie tylko przecież piękne słowa.
Andrzej Żmuda