Ewa Skwara – Plaut i Terencjusz w polskiej komedii oświeceniowej

Książka przedstawia związki polskiego teatru oświeceniowego z utworami Plauta i Terencjusza. W kręgu badawczym znalazły się komedie konwiktowe, klasycystyczne, sentymentalne, rokokowe i dramy z lat 1740-1795. Komedia oświeceniowa w swym bogactwie i różnorodności ukazuje, jak wiele gatunek ten zawdzięcza antykowi. Utworów w całości inspirowanych przez Plauta lub Terencjusza było w oświeceniu niewiele. Ciekawym przykładem są sztuki konwiktowe Bohomolca, którym Ratio studiorum narzuciło pewien specyficzny kierunek naśladownictwa. Sam autor nie wymienia swego rzymskiego pierwowzoru, a jeśli pada nazwisko antycznego komediopisarza, to jest nim Terencjusz, a nie Plaut. Sztuka Bogusławskiego zaś jest świadomą próbą współzawodnictwa, a nawet „poprawienia” Plauta, z punktu widzenia autora bowiem rzymska komedia miała pewne niedociągnięcia sceniczne. Przywołane przykłady stanowią dowód żywego zainteresowania rzymską komedią i, co ogromnie ważne, twórczej emulacji. Trzeba także dodać, że Plaut i Terencjusz rywalizowali ze sobą w dziełach ich następców i że Plaut to współzawodnictwo wygrywał. Jego sztuki stanowiły pewien wzór komediowy, w którym postaci – maski pełniły z góry określoną rolę w rozwoju intrygi i przypisane były zawsze do jednej ze stron konfliktu dramatycznego. Sztuki Plauta stały się ponadto skarbnicą chwytów teatralnych, możliwych do wykorzystania bez powielania fabuły, z której pochodzą. Mnóstwo tam przebieranek, podszywania się pod inną postać i temu przede wszystkim Plaut zawdzięcza swą przewagę nad Terencjuszem. Oświecenie ze swą szczególną aprobatą dla przeróbek i powtórzeń stworzyło doskonałe warunki do wykorzystywania i eksploatacji rozległych obszarów wspólnego dziedzictwa literackiego, w których niemałą część zajmowały komedie rzymskie. Komediopisarze polscy korzystali z tego olbrzymiego repertorium, czasem nie zdając sobie nawet sprawy z tego, że jego korzenie tkwią w antyku.   źródło opisu: https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/8773