Ireneusz Opacki – Król duch Herostrates i codzienność. Szkice

Ireneusz Opacki urodził się 5 sierpnia 1933 roku na Podolu w malowniczo położonym nad Seretem Czortkowie. Kresowe lata sielskiego dzieciństwa przerwała wojenna zawierucha, burząc spokój domu PP. Opackich – Józefa i Heleny z domu Jurasek. Ojciec Józef – szanowany w miasteczku dyrektor Gimnazjum i Liceum im. J. Słowackiego, komendant Hufca Harcerzy Kresowych zostaje aresztowany przez gestapo, a po ucieczce z więzienia konspiracyjnie kieruje cywilnymi władzami podziemnego państwa polskiego jako starosta tarnopolski i wicewojewoda lwowski. W 1945 roku Józef Opacki (ps. Mohort) tropiony przez NKWD uchodzi obławie sowieckiej i osiedla się wraz z rodziną w Gliwicach, gdzie rok później zostaje aresztowany i skazany na wieloletnie więzienie. Koleje losu kresowej rodziny, patriotyczne tradycje domu, kult wielkiej romantycznej literatury odcisnęły piętno na życiowych wyborach, dziedziczonych pasjach i niezłomnym charakterze Ireneusza Opackiego. Gliwickie lata gimnazjalne, licealne oraz rozpoczęte studia na Politechnice Gliwickiej zwiążą go z tą ziemią, jak się okaże po latach, na stałe. Po roku rezygnuje jednak z edukacji politechnicznej i wybiera studia humanistyczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, jedynej wówczas w kraju uczelni dostępnej dla synów więźniów politycznych i osób represjonowanych. KUL-owska polonistyka stała się dlań miejscem, gdzie odnalazł swe wielkie, życiowe powołanie, a także grono podobnie myślących koleżanek i kolegów, a wśród nich przyjaciela „na całe życie”, przyszłą żonę – Annę. Magisterium pisane pod kierunkiem profesora Czesława Zgorzelskiego – swego Mistrza, którego zawsze darzył nieukrywaną atencją i szacunkiem, ukończył w 1958 roku. W lubelskiej uczelni rozpoczął i kontynuował swą pracę zawodową, przechodząc kolejno stopnie naukowego wtajemniczenia jako asystent, adiunkt, w końcu docent. Dysertację doktorską O przenikaniu się konwencji gatunkowych w poezji promowaną przez profesora Kazimierza Wykę obronił na Uniwersytecie Jagiellońskim 7 marca 1966 roku, a przewód habilitacyjny na podstawie zbioru rozpraw Poezja romantycznych przełomów zamknął w 1972 roku w Instytucie Badań Literackich PAN w Warszawie. Wspólne prace badawcze z profesorem Zgorzelskim nad romantyczną balladą, a także dyskusje z przyjaciółmi (prof. M. Maciejewskim, dr A. Paluchowskim) i będące ich owocem publikacje książkowe na tematy romantycznych cykli i przełomów pozwoliły Ireneuszowi Opackiemu znaleźć się w elitarnym gronie lubelskiej szkoły badaczy polskiego romantyzmu, co gwarantowało trwałe miejsce wśród krajowej czołówki znawców tej epoki. W roku 1973 Ireneusz Opacki wraca na Śląsk chcąc być bliżej podeszłych już w latach Rodziców. Decyzja o przenosinach zbiega się w czasie z odradzaniem się śląskiej polonistyki na powstającym Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego. Dla energicznego, pełnego pomysłów młodego docenta było to nie lada wyzwanie. W rok po przyjeździe tworzy od podstaw Zakład Teorii Literatury i kieruje nim bez mała 30 lat (1974 – 2003), gromadząc wokół siebie młodych adeptów polonistycznego rzemiosła. A że był dla tych młodych, spragnionych wiedzy ludzi idolem – świadczy przeszło 300 wypromowanych magistrów, 30 doktorów i tysiące zadumanych i zapatrzonych w niego słuchaczy wykładów, pogadanek, odczytów. Mówcą zaś był znakomitym, niedościgłym, ostatnim z retorów… który z równą swadą mówił do swych doktorantów, seminarzystów – co i do licealistów i robotników gromadzących się tłumnie w aulach, przyfabrycznych stołówkach w ramach wykładowej inicjatywy Wszechnicy „Solidarności”. Swe zamiłowania do wielkiej literatury wieszczów, wyniesione z Lublina, kontynuował w Uniwersytecie Śląskim prowadząc nieprzerwanie wykłady kursowe z romantyzmu i wciąż zadziwiając słuchaczy nowymi odczytaniami poezji Mickiewicza, Słowackiego. Romantyzm bowiem, obok genologii, stanowił dla Profesora istotny układ odniesienia, „tradycję kluczową” dla całej literatury XX wieku, która stała się jego nową pasją. Plonem tej fascynacji są nie tylko autorskie książki, by wymienić tu tylko: Poetyckie dialogi z kontekstem: szkice o poezji XX wieku (1979); Król-Duch, Herostrates i codzienność (1997); ale także zrealizowany pod jego protektoratem monumentalny projekt badawczy (10 monograficznych tomów) o twórczości poetów Skamandra. Jako genolog utrwalił swe miejsce tekstem Krzyżowanie się postaci gatunkowych jako wyznacznik ewolucji poezji pomieszczonym w antologii Davida Duffa Modern Genre Theory (2000), będącej summą dokonań dwudziestowiecznych teorii gatunku. Zmysł organizacyjny i temperament przywódczy realizował jako prodziekan Wydziału Filologicznego (1974 – 1977), dziekan Wydziału Radia i Telewizji (1987 – 1990), prorektor Uniwersytetu Śląskiego (1981 – 1982) oraz wieloletni dyrektor Instytutów: Literatury i Kultury Polskiej, Nauk o Literaturze Polskiej. Aktywnie uczestniczył w wielu gremiach naukowych i towarzystwach literackich, by wymienić tylko: Komitet Nauk o Literaturze Polskiej PAN (1974 – 1998), Rada Naukowa IBL PAN, Towarzystwo Naukowe KUL, Towarzystwo Literackie im. A. Mickiewicza. Za swą działalność naukową, dydaktyczną i organizacyjną uhonorowany został wieloma odznaczeniami i medalami: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, a także odznakami resortowymi i wojewódzkimi. W roku 2004 przyznano mu najwyższe wyróżnienie Uniwersytetu Śląskiego – „Pro Scientia et Arte”.Prof. zw. dr hab. Ireneusz Opacki zmarł 9 lipca 2005 roku w Katowicach.Opracował: dr hab. Jan Piotrowiak   źródło opisu: Matras źródło okładki: Matras