Maciej Nowakowski – Sto lat planowania przestrzeni polskich miast

Podręcznik jest całościowym ujęciem rozwoju planowania miast polskich w ciągu ostatnich stu lat. Okres ten był czasem kształtowania się nowych idei, metod i technik gospodarowania przestrzenią miast nie tylko w Polsce ale i na całym świecie – stopniowym kształtowaniem się ery postindustrialnej. Podręcznik, napisany przez kompetentnych praktyków-urbanistów, zarazem uznanych i utytułowanych badaczy procesów rozwoju miast, jest ujęciem ostatnich stu lat planowania miast w podziale na 10 rozdziałów odpowiadających okresom planowania. Wyraźne cezury tych okresów ustanowiła sama historia oraz odmienne idee, cele i koncepcje urbanistyczne, stanowiące nić przewodnią urbanistycznej praktyki i teorii poszczególnych podokresów. W ostatnich dziesięcioleciach nikt się na taki wysiłek w Polsce nie zdobył. Na rynku brak tego typu opracowania..

Podręcznik będzie bezcennym źródłem informacji – zarówno dla wykładowców jak i studentów, także dla słuchaczy studiów podyplomowych i doktorantów.

Powinien być wykorzystywany zwłaszcza na takich kierunkach, jak architektura i urbanistyka oraz gospodarka przestrzenna, a także geografia, socjologia i ekonomia miasta.

SPIS TREŚCI:

Wstęp

1. POD TRZEMA ZABORAMI 13
Sytuacja w Europie 13
Sytuacja w Polsce 15
Legislacja planistyczna 17
System planowania 18
Sytuacja w miastach 21
Konkurs na plan Krakowa 22
Konkurs na plan Kalisza 25
Plan Warszawy 26
Podsumowanie 28

2. DWUDZIESTOLECIE NIEPODLEGŁOŚCI 31
Sytuacja w Polsce 31
Legislacja plaSDGnistyczna 32
System planowania 37
Uczelnie 37
Planowanie Lwowa 38
Towarzystwo Urbanistów Polskich 39
Międzynarodowe Kongresy Architektury Nowoczesnej (CIAM) 40
Ustalanie metod planowania 44
Ewolucje form zabudowy 45
System miejskiej zieleni 47
Rozwój urbanistyki i postawy jej twórców 48
Sytuacja w miastach 49
Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa 49
Towarzystwo Osiedli Robotniczych 51
Małe miasta 51
Warszawa 52
Sytuacja w mieście 52
Planowanie rozwoju miasta 52
Plany Warszawy a realizacje 56
Utrudnienia W realizacji planowanych zamierzeń 59
Organizacja planowania w drugiej połowie trzydziestych lat 61
Gdynia 62
Budowa portu 62
Planowanie rozwoju miasta 64
Nowe plany 66
Plany a realizacje 69
Podsumowanie 72

3. OKUPACJA HITLEROWSKA 75
Planowanie odbudowy i rozwoju Warszawy 75
Zarząd miejski 75
Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej 77
Pracownia Architektoniczno-Urbanistyczna (PAU) 77
Inne ośrodki 79
Organizacja osiedla 80
Warszawskie Getto Żydowskie 80
Komentarze 83

4. LATA 1945-1956 POD ŚCISŁĄ DYKTATURĄ ZWIĄZKU RADZIECKIEGO 85
Sytuacja w Europie 85
Sytuacja W Polsce 86
Legislacja planistyczna 90
System planowania 92
Urzędy planowania przestrzennego 92
Wielkie państwowe biura projektów 93
Dyktat partyjny i ekonomiczny 94
Dyktat przemysłu 95
Komitet Urbanistyki i Architektury 96
Zasady planowania rozwoju miast 97
Sytuacja w miastach 99
Mieszkalnictwo 99
Małe miasta 101
Warszawa 103
Sytuacja w mieście 103
Organizacja planowania 104
Planowanie odbudowy i rozwoju miasta 106
Zasady rozwoju miasta 109
Kontrowersje 111
Pierwsze lata odbudowy 113
Gdańsk- Gdynia 116
Sytuacja portów i miast 116
Organizacja planowania 118
Planowanie odbudowy i rozwoju miast 118
Organizacja, planowanie i odbudowa Głównego Miasta 123
Komentarze 125
Podsumowanie 131

5. LATA 1956-1960 – CHWILOWA ODWILŻ 133
Sytuacja w Polsce 133
Legislacja planistyczna 134
System planowania 134
Organizacja planowania 134
Zasady i metody planowania 137
Sytuacja w miastach 141
Śródmieście 141
Mieszkalnictwo 143
Przemysł i składy 144
Środowisko przyrodnicze 145
Transport, infrastruktura techniczna 145
Uwarunkowania realizacyjne 146
Łódź 147
Sytuacja miasta 147
Plany rozwoju miasta 148
Komentarze 153
Tychy 154
Planowanie i budowa miasta 154
Metody planowania 159
Komentarze 160
Podsumowanie 162

6. LATA SZEŚĆDZIESIĄTE – TWORZENIE METOD PLANOWANIA 165
Sytuacja w Polsce 165
Legislacja planistyczna 167
System planowania 168
Ustawa 168
Instrukcja 169
Typologiczny podział jednostek osadniczych 171
Odstępstwa od ustawy 172
Elastyczność planu 172
Trójwymiarowość 173
Ekonomia i ekonomika 174
Metody planowania małych miast 174
Analizy Możliwości Rozwoju Miasta 176
Teoria Progów 177
Optymalizacja Warszawska 179
Ośrodki historyczne 181
Struktura zmotoryzowanego miasta 181
Centrum miasta 182
Popularyzacja urbanistyki 189
Sytuacja w miastach 189
Struktury funkcjonalno-przestrzenne 189
Miasta szybko rosnące 191
Koszalin 192
Koszalin w sieci osadniczej 192
Przemiany struktury funkcjonalne-przestrzennej 196
Planowanie rozwoju miasta 198
Skuteczność planowania 200
Dylematy rozwojowe 200
Podsumowanie 201

7. LATA SIEDEMDZIESIĄTE – „BUDUJEMY DRUGĄ POLSKĘ” 203
Sytuacja w Polsce 203
Legislacja planistyczna 205
System planowania 206
Zmiany organizacyjne 206
Nauka 207
Aglomeracje miejskie 208
Plany województw 211
Plany szczegółowe 211
Kształtowanie sieci i obiektów usługowych 212
Uwarunkowania realizacyjne 213
Sytuacja w miastach 214
Dzielnice mieszkaniowe 215
Wielkie zespoły mieszkaniowe 215
Śródmieście 217
Aglomeracja bydgosko-toruńska 220
Organizacja prac 220
Uwarunkowania rozwoju 222
Procesy urbanizacji 225
Możliwości rozwoju 225
Założenia planistyczne 227
Realizacja założeń planistycznych 229
Warszawski zespół miejski 230
Praca 1. 230
Praca 2. 231
Praca 3. 231
Praca 4. 236
Struktura funkcjonalno-przestrzenna 236
Wspólne poglądy 237
Podsumowanie 238

8. LATA OSIEMDZIESIĄTE – DEKADA WIELKICH ZMIAN 239
Sytuacja w Polsce 239
Legislacja planistyczna 241
System planowania 243
Metody planowania 244
Formy zabudowy 245
Sytuacja w miastach 248
Struktura miejskiej tkanki 248
Zmiany w treści i ilości 249
Zmiany w formie i jakości 250
Śródmieścia 251
Uwarunkowania realizacyjne 252
Płock 255
Planowanie rozwoju miasta 255
Komentarze 260
Podsumowanie 261

9. LATA DZIEWIĘĆDZIESIĄTE – ZMIANA SYSTEMU 263
Sytuacja W Polsce 263
Legislacja planistyczna 264
System planowania 269
Organizacja planowania 269
Stan kadry 272
Europa 273
Metody i zasady planowania 274
Sytuacja w miastach 279
Dzielnice mieszkaniowe 280
Śródmieścia 281
Infrastruktura społeczna 283
Transport 284
Małe miasta 284
Przykład Trójmiasta 286
Rozpraszanie zabudowy, suburbia 288
Konkurs na koncepcję studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m.st. Warszawy 293
Studium rozwoju Gdańska 304
Śródmieście Gdyni 311
Sytuacja miasta 311
Formuła planu 313
Planowanie rozwoju Śródmieścia 314
Podsumowanie 321

10. LATA DWUTYSIĘCZNE – POLSKA W UNII EUROPEJSKIEJ 323
Sytuacja w Polsce 323
Wydarzenia 323
Gospodarka 324
Rozwój miast 325
Urbanistyczny Kongres 325
Legislacja planistyczna
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
Rozwój gospodarczy i przestrzenny
Członkostwo W Unii Europejskiej
Standardy urbanistyczne
Równorzędność czy hierarchiczność?
Ochrona gruntów rolnych
System planowania
Kadra
Metody sporządzania planów
Studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
ZaS9.Cly
Sytuacja w miastach
Mieszkalnictwo
Grodzone enklawy miast
Usługi
Transport
Aglomeracje i metropolie _ przykłady
Rewitalizacja miast
Wymagania unijne a polskie prawo
Wykorzystane i niewykorzystane szanse
Przestrzenie publiczne _ najlepsze praktyki
Białystok
Łódź-Manufaktura
Łódź _ Park Ocalałych
Piotrków Trybunalski
Płock
Puławy _ międzyosiedlowe pasmo zieleni
Sandomierz
Tychy W 2011 roku
Ulica Ząbkowska w Warszawie
Miasteczko Wilanów
Elbląg
Planowanie rozwoju miasta
Studium Elbląga
Łódź
Strategiczne cele rozwoju miasta
Funkcje miasta
Baza ekonomiczna
Demografia
Mieszkalnictwo
Ochrona zdrowia
Edukacja
Sport i wypoczynek
Zagrożenie bezpieczeństwa
Transport
Przestrzenna struktura miasta
Kierunki zmian w przestrzennej strukturze miasta 388
Plany miejscowe 389
Podsumowanie 389

11. KOŃCOWE KOMENTARZE 391
Miasta polskie a europejskie 391
Społeczeństwo, politycy, urbaniści 392
Planowanie i gospodarowanie przestrzenią 394
Konkluzja 394
Organizacja planowania 395
Ujednolicona problematyka i tryb sporządzania planów 397
Obszary metropolitalne 398
Konkluzja 398
Legislacja planistyczna 399
Konkluzja 404
Zasady
Konkluzja
Zmiany w funkcjonalno-przestrzennej strukturze miast 407
Konkluzja 409
Epitafium neoliberalizmu i prymitywnej gospodarki opartej tylko na wiedzy? 409
Słownik stosowanych pojęć 413
Źródła ilustracji 417
Indeks nazwisk 419
Bibliografia 422