Melchior Wańkowicz – Na tropach Smętka

Powieść reportażowa. Wańkowicz opisuje w powieści swój pobyt w Prusach Wschodnich i spływ kajakiem „Kuwaka” z młodszą córką Martą. Podróż jest pretekstem i kanwą dla historycznych, politycznych i filozoficznych rozważań.
Opisy eskalującej przemocy i nienawiści ludności pochodzenia niemieckiego w stosunku do rdzennej, polskojęzycznej ludności mazurskiej pomagają zrozumieć, co działo się w tym narodowościowym tyglu w przededniu wybuchu II wojny światowej. Powieść pozwala także zrozumieć, dlaczego wynik plebiscytu 1920 był klęską polskości na tych ściśle z Polską związanych terenach.